Kültürel ve sanatsal öğeler, tasarımcılar için ilham kaynağı olarak kullanılabilen bir tekniktir. Çok sayıda tasarımcı, bu öğelerde hareket ederek kendi düşünce ve duygularını da işin içine katar. Ancak başarılı bir tasarımda yalnızca tasarımcının değil, diğer insanların da düşünceleri sürece dahil edilmeli. Uzmanların “kültürel sondaj” olarak adlandırdığı bu süreçle tasarımcılar, diğer insanların, yani bu sondajın katılımcılarının dünyasına girerek derinlemesine gözlem yapar. Bu dünyalardaki sorunları, ihtiyaçları, beklentileri ve talepleri ortaya çıkararak kendi işlerinde önemli fırsat alanları ortaya çıkarırlar. Başarılı bir tasarımda, bu sondaj – gözlem sürecinin önemi büyüktür. Çünkü tasarım, ilhamlar üzerinden yürür. İlham almak içinse insanların dünyası en zengin kaynaktır.

Kültürel Sondaj Nedir?

Kültürel sondajlar, insanları çevrelerine başka metotlarla bakmaya ve en nihayetinde yeni düşünce yolları bulmaya teşvik eder. Bu amaçla çeşitli malzemeler, koleksiyonlar, araçlar kullanılır. Söz konusu materyallerin dizaynı ile kullanıcının vereceği tepkiler gözlenir. Böyle genel bir tanımlamaya giriştikten sonra somut örneklere geçebiliriz:

1. Paydaş Mülakatları

Bir UX tasarımcısı için paydaşların süreçteki rolü hayati öneme sahiptir. Paydaş mülakatları ile UX tasarımcıları, talep ve beklentilere ilişkin derinlikli incelemeler yapma fırsatı bulur. Patron, müşteri, çalışan ve diğer paydaş grupları, UX tasarımcısı için eşsiz malzemeler verebilir. Bu mülakatlarda UX tasarımcısı, hem kendini hem de yaptığı işi paydaşlarının gözünden görme fırsatı yakalar. Böylece, projenin diğer katmanlarının UX tasarımcısının yaptığı işe nasıl baktığını, o işten neler beklediğini, hangi başarı ölçütleriyle değerlendirme yaptığı açığa çıkar. Son olarak, paydaş mülakatları ile UX tasarımcısı, temel performans göstergelerinin tanımlanması için ilk adımı atar. Böylece, yürüteceği projenin ana hatlarını çizmede gerekli bir araca sahip olur. 

2. Kullanıcı Mülakatları

Kültürel sondaj sürecinde en yoğun yürütülen faaliyetlerin başında kullanıcı mülakatları gelir. Paydaş mülakatları tamamlayıcı bir rol üstlense de, bir tasarım projesi döngüsünde en önemli alanı kuşkusuz ki kullanıcılar oluşturur. O yüzden, kullanıcıların çizeceği çerçeve, bir UX tasarımcısı için de ana rehber olacaktır. 

Kullanıcı mülakatlarında temel olarak, niteliksel bilgi toplama hedeflenir. Kullanıcıları bir tasarımdan beklentileri, beğeni ölçütleri, beğeneme sebepleri gibi veriler toplanarak başarılı bir tasarım için gerekli detaylar hazırlanır. Kullanıcı mülakatı ile bir UX tasarımcısı, kullanıcıların algı ve beğeni biçimlerini tanıma şansı bulacaktır. Bu mülakat çeşidi özellikle operasyon için yeni bir hedef kitle tanımlandığında çok kritik bir hale gelir. Henüz hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığınız bir hedef kitleyi, bu mülakatlar yolu ile daha iyi tanıyabilirsiniz. 

Bununla beraber, kullanıcı mülakatlarında dikkat edilmesi gereken bir nokta var. O da, katılımcıların mülakat boyunca nasıl hissettikleri. Yani, toplantının düzenleyicisi olarak UX tasarımcısının, katılımcıların kendini rahat ifade edebileceği ortamı sunması gerekir. Aksi takdirde, projenin tümünü olumsuz etkileme potansiyeline sahip yanlış veriler elde edilecektir. O yüzden, kullanıcı mülakatları genelde bire bir düzeninde yapılır. Yani toplantı salonunda UX tasarımcısı ile kullanıcı yalnız kalır. Ancak yukarıda bahsedilen şart sağlandığı sürece, birden çok katılımcının olması da mümkündür.

3. Açılış Toplantısı

UX tasarımcısı, önceki iki adımdan sonra artık projenin lansmanı olarak düşünülebilecek bir açılış toplantısı düzenler. Burada, projenin hem tasarlanmasında hem de geliştirilmesinde bir şekilde yer alan tarafların ilerleyen aşamalarda birlikte nasıl çalışabileceği değerlendirilir. Ayrıca, projenin ilerlemesi ile koordinasyonun nasıl sağlanacağı, başarı ölçütlerinin nasıl belirleneceği ve diğer yöntemler ele alınır. Açılış toplantısı ile projeye konu olan ürünün başarı kriterleri belirlenerek ilk görünür adım atılmış olur. 

Toplantıda potansiyel müşterilerin de yer alması büyük bir avantajdır. Özellikle başarı ölçütlerinin belirlenmesinde bu grubun kritik bir payı olacaktır.

4. Sezgisel Değerlendirme

Sezgisel değerlendirme aşaması ile, ürüne dair yapılan tüm tasarım uygulamalarının ayrıntılı analizinin gerçekleştirilmesi planlanır. Bu aşamada, UX tasarımcısı, projenin mevcut durumu, başarı ölçütleri, erişilebilirlik, kullanılabilirlik, deneyim etkinliği gibi kritik ölçütleri görselleştirir. Görselleştirilen verilen projenin paydaşları ile paylaşılarak küçük çaplı bir memnuniyet araştırması yapılır. 

Sezgisel Değerlendirme, mevcut üründe iyi ve kötü tasarım uygulamalarını vurgulayan bir ürünün ayrıntılı bir analizidir. UX tasarımcılarına, ürünün mevcut durumunu, kullanılabilirlik, erişilebilirlik ve deneyimin etkinliği açısından görselleştirmelerine yardımcı olur. Böylece, projenin sezgisel kategorilerde iyi performans gösteren kısımları belirlenir. Sezgisel değerlendirmede iyi performansa sahip parçalar, projenin tümü için model oluşturabilir. Ayrıca, bu değerlendirmede kötü performansa sahip kısımların geliştirilmesi için imkan sağlanır. 

5. Beyin Fırtınası

Günlük hayatta sıkça karşılaştığım beyin fırtınası kavramı pek çok alanda uygulanabiliyor. Bir UX tasarımcısı için de beyin fırtınası etkinliğinin önemi büyük. Aslında ilk üç adımda da bir ölçüde beyin fırtınası yapılıyor. Ancak bu adımda, fikir üretme ve mevcut sorunların çözümü için özellikle beyin fırtınası yapılır. Böylece fikirlerin bir süzgeçten geçirilmesi, hangisini yapılacağı, hangisinin geliştirileceği ve hangi alanla yoğunlaşılacağı tartışılır. Ayrıca projenin uygulanması sırasında karşılaşılan risklere karşı nasıl önlem alınacağı belirlenir. Bu açıdan beyin fırtınası, aslında sürecin her adımında uygulamaya alınabilir. 

UX tasarımcısı, henüz başlangıçta, fikir üretme aşamasındayken bir beyin fırtınası toplantısı düzenleyerek tüm paydaşların fikirlerini dinleyip eleştirilerini alır. Söz konusu geri bildirimler, projenin mükemmelliği yakalayabilmesi için yardımcı işlevi görür. Yoğun tartışmaların ardından her paydaş, projede kendi sorumluluk alanına ilişkin önceliklerini açıkça temsil etme imkanı bulur. Bu şekilde UX tasarımcısı, farklı beklentileri aynı ortamda gözlemleme şansı yakalar. Ayrıca, birbiriyle çatışan beklentiler varsa, ki mutlaka olacaktır, bunlara ilişkin erken aşamalarda önlemler üretebilir. Toplantı sırasında, fikir sahipleri, uzlaşma sağlanamayan konularda birbirleriyle de tartışarak görüşlerini ifade eder, bu durum, UX tasarımcısının da yükünü hafifletir.